Prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą jej właściciele kupują na swoją firmę telefony, komputery, samochody itp. Jeśli rozliczają się na zasadach ogólnych lub płacą liniowy PIT, wydatki te mogą zaliczać do kosztów i odliczyć VAT. Gdy chcą zamknąć tzw. samozatrudnienie, zastanawiają się, co zrobić z tymi zakupami?

Zakończenie prowadzenia działalności gospodarczej pociąga za sobą kilka skutków, zarówno w PIT, jak i w VAT. Likwidacja działalności, w której jest majątek, może skutkować zapłatą niemałej kwoty podatku, w szczególności chodzi tutaj o tzw. VAT likwidacyjny.

Zanim podatnik zlikwiduje działalność, w której wykorzystywał telefon, komputer i samochód, powinien poznać skutki podatkowe. Jeśli podatnik zlikwiduje działalność, to musi sporządzić dwa remanenty:

• likwidacyjny w PIT,
• likwidacyjny w VAT.

Co więcej, w grę wchodzi likwidacyjny VAT do zapłaty i PIT, jeśli przedsiębiorca sprzeda rzeczy w określonym terminie.

Likwidacja działalności oznacza, że trzeba sporządzić dwa dokumenty: remanent likwidacyjny w PIT oraz spis z natury.

Remanent jest to wykaz składników majątku na dzień likwidacji działalności (art. 24 ust. 3a ustawy o PIT). Nie ma wzoru tego wykazu. Przepisy określają jedynie zakres informacji, jakie muszą się znaleźć w wykazie. Są to m.in.: nazwa składnika majątku, data jego nabycia, kwota wydatku na nabycie oraz kwota zaliczona do kosztów podatkowych.

Dodajmy, że remanent muszą sporządzić również usługodawcy, jest to tzw. zerowy remanent likwidacyjny.

Z kolei spis z natury sporządzany przy okazji likwidacji działalności jest ostatnim wpisem w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (par. 24 ust. 1, Dz.U. z 2019 r., poz. 2544), w spisie trzeba wykazać m.in. towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, wyroby gotowe itd.

Likwidacja działalności w VAT oznacza, że trzeba się wyrejestrować, więc trzeba zgłosić fakt zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych VAT naczelnikowi urzędu skarbowego (art. 96 ust. 6 ustawy o VAT) na formularzu VAT-Z. Wcześniej trzeba sporządzić remanent likwidacyjny, czyli spis z natury (art. 14 ust. 5 ustawy o VAT) towarów: własnej produkcji i takich, które podatnik kupił i przed zakończeniem działalności nie zbył.

Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest ujęcie w spisie natury każdego towaru nabytego przez podatnika, niezależnie od jego przeznaczenia, który może być w przyszłości przedmiotem sprzedaży i w stosunku do którego przysługiwało prawo do odliczenia VAT.

Towary wykazane w spisie podlegają opodatkowaniu VAT. Jest to tzw. VAT likwidacyjny.

Obowiązek podatkowy powstaje w dniu zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Podstawę opodatkowania VAT określa się na podstawie ceny albo kosztu wytworzenia (gdy nie ma ceny nabycia). Wycena następuje według wartości rynkowej ustalonej na dzień zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych.

Innymi słowy, wartość towarów w spisie trzeba ustalić na dzień zaprzestania działalności. Spis, zgodnie z art. 14 ust. 5 ustawy o VAT, trzeba złożyć wraz z plikiem JPK_VAT za okres obejmujący m.in. dzień zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Przykładowo, jeśli podatnik zaprzestanie działalności w maju 2024 r., to spis natury musi złożyć wraz z JPK_VAT za maj, czyli do 25 czerwca.

Sama likwidacja działalności nie oznacza jednak, że powstaje u podatników przychód z tytułu zaliczenia wydatków na zakup telefonu, komputerów i samochodu do kosztów uzyskania przychodów. Potwierdza to również dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacjach podatkowych (np. z 8 sierpnia 2023 r., sygn. 0114-KDIP3-2.4011.516.2023.2.MR).

Dopiero sprzedaż składników majątku może powodować skutki podatkowe, zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. a) ustawy o PIT jest to przychód z działalności gospodarczej, który trzeba zasadniczo opodatkować (podatek wykazujemy w zeznaniu rocznym PIT-36 lub PIT-36L).

Przychód ze sprzedaży telefonu, komputera czy samochodu w ogóle nie powstanie, jeśli podatnicy poczekają sześć lat (licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu likwidacji działalności gospodarczej) i dopiero wtedy dokonają sprzedaży.

Jeśli nie poczekają i sprzedadzą sprzęty lub samochód wcześniej (przed upływem sześciu lat), to będą musieli opodatkować PIT uzyskaną cenę ze sprzedaży. Nie można jej pomniejszyć o koszty zakupu telefonu czy komputera, skoro podatnicy zaliczyli je do kosztów podatkowych.

Dodajmy, że w przypadku samochodu w leasingu jest sposób, aby nie zapłacić podatku. Przedsiębiorca może wykupić pojazd z leasingu do majątku prywatnego, a następnie przekazać go w darowiźnie najbliższej rodzinie, np. żonie czy mężowi.

Co z VAT w związku z likwidacją

Rozliczenie VAT po likwidacji działalności będzie inne w przypadku sprzedaży samochodu i inne w przypadku sprzedaży komputerów i telefonów (gdy od ich zakupu minęło 12 miesięcy).

Jeśli chodzi o komputery i telefony, to zamknięcie działalności gospodarczej będzie oznaczało konieczność opodatkowania tych składników tzw. VAT likwidacyjnym, ustalonym według stawki VAT, która jest właściwa dla dostawy tych towarów. Podatek liczymy od wartości rynkowej tych sprzętów na dzień zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych. Nie trzeba korygować VAT z uwagi na upływ 12 miesięcy od zakupu. Natomiast późniejsza sprzedaż tych składników podlega zwolnieniu z VAT przez okres 12 miesięcy od dnia, na który sporządza się spis z natury (remanent likwidacyjny VAT), pod warunkiem rozliczenia tzw. VAT likwidacyjnego.

Samochód również będzie opodatkowany VAT likwidacyjnym w ramach spisu z natury. Ewentualna sprzedaż pojazdu po zakończeniu działalności nie będzie już drugi raz opodatkowana VAT, jeżeli rozliczono VAT likwidacyjny, a sprzedaż nastąpiła w okresie 12 miesięcy do dnia sporządzenia spisu z natury.

Podatku od samochodu i nie tylko od niego można jednak uniknąć. Nawet upływ powyższego 12-miesięcznego okresu powinien skutkować brakiem opodatkowania VAT, zakładając, że sprzedaż nastąpi już w ramach prywatnego rozporządzenia majątkiem (tak np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z 18 stycznia 2018 r. sygn. I SA/Sz 986/17, prawomocny). Chociaż i tutaj fiskus ma inne podejście, wskazując na opodatkowanie VAT takiej czynności (np. interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 7 września 2017 r., sygn. 0115-KDIT1-1.4012.397.2017.2.DM). Z tego względu nie warto zwlekać z ewentualnym upłynnieniem majątku działalności, chociażby aby uniknąć opisanego powyżej ryzyka sporu z organem podatkowym.